แนะนำการเลี้ยงและดูแลรักษาวัวชน

การ เลี้ยงวัวชนในภาคใต้ มีการเลี้ยงกันมานาน แต่เพิ่งจะมาเป็นที่นิยมมากขึ้นในปัจจุบัน ทั้งในพื้นที่ภาคใต้และแพร่กระจายไปยังภูมิภาคอื่นด้วย ซึ่งจะเห็นได้จากจำนวนสนามวัวชนที่มีเกือบทุกจังหวัดในภาคใต้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในจังหวัดพัทลุงและนครศรีธรรมราช มีสนามวัวชนเกือบทุกอำเภอ ส่งผลให้ราคาของวัวชนในปัจจุบันมีราคาสูงขึ้นกว่าในอดีต

ปัจจุบัน ลูกวัวชนที่มีคุณลักษณะและคุณสมบัติที่ดี ราคาไม่ต่ำกว่า 10,000 บาท ต่อตัว ส่วนวัวชนโตเต็มวัยราคาไม่ต่ำกว่า 50,000 บาท ต่อตัว ทำให้เจ้าของวัวชนต้องดูแลและเอาใจใส่ในการเลี้ยงดูทั้งเรื่องอาหารการกิน การฝึกซ้อม การออกกำลังกาย การทำความสะอาดร่างกาย รวมไปถึงการดูแลสุขภาพเป็นอย่างดี เจ้าของวัวชนจะนำวัวไปตรวจสุขภาพ ฉีดยาบำรุง ถ่ายพยาธิ ก่อนที่จะมีการแข่งขันทุกครั้ง โดยให้สัตวแพทย์เป็นผู้ตรวจ



สภามหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย วิทยาเขตนครศรีธรรมราช ทุ่งใหญ่ เล็งเห็นความสำคัญในการดูแลสุขภาพสัตว์ใน 14 จังหวัดของภาคใต้ จึงมีนโยบายให้คณะสัตวแพทยศาสตร์ เปิดให้บริการวิชาการและชุมชน

ปัจจุบัน โรงพยาบาลสัตว์ คณะสัตวแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลศรีวิชัย ได้เปิดให้บริการตรวจสุขภาพและรักษาวัวชน เป็นประจำทุกวันจันทร์ถึงวันศุกร์ เวลา 08.30-16.00 น. โดยมีการให้บริการ ได้แก่

1. ตรวจสุขภาพร่างกายภายนอก
2. ตรวจเลือด เพื่อตรวจค่าเลือด การทำงานของตับและไต และตรวจหาพยาธิและโปรโตซัวในเลือด
3. ตรวจอุจจาระ เพื่อตรวจหาไข่พยาธิ
4. การตรวจร่างกายด้วยการเอกซเรย์และอัลตราซาวด์
5. การศัลยกรรมแก้ไขความผิดปกติต่างๆ โดยมีนายสัตวแพทย์เป็นผู้ตรวจและวินิจฉัยโรค

ในกรณีที่วัวชนมีอาการป่วยที่ซับซ้อน อาจมีการวินิจฉัยและการรักษาที่แตกต่างกันออกไป ขึ้นอยู่กับอาการป่วยของสัตว์ ส่วนค่าใช้จ่ายในการรักษานั้นก็ขึ้นอยู่กับว่าสัตว์ตรวจรักษาอะไร และความซับซ้อนของโรค โดยเบื้องต้นจะต้องเสียค่าใช้จ่ายในส่วนของค่าตรวจวินิจฉัยโรคต่างๆ เช่น ค่าตรวจเลือด อุจจาระ ค่ายารักษา ในกรณีที่ต้องใช้ยาและค่าบริการทางการแพทย์ ซึ่งในสัตว์แต่ละตัวก็จะมีความแตกต่างกันไป ซึ่งระบบการให้บริการก็จะเหมือนกับในโรงพยาบาลคน

โดยทั่วไปแล้ว เจ้าของวัวชนจะนำวัวชนโตเต็มวัย ทั้งที่เคยแข่งขันมาแล้ว และที่ยังไม่เคยแข่งขัน มาตรวจสุขภาพร่างกายเบื้องต้น ว่ามีความพร้อมและร่างกายสมบูรณ์เพียงพอที่จะเข้าแข่งขันได้หรือไม่ เนื่องจากถ้าวัวชนร่างกายไม่พร้อมก็อาจจะทำให้เจ้าของวัวสูญเสียเงินเป็น จำนวนมากในการแข่งขัน

ในกรณีที่วัวชนเกิดความผิดปกติของร่างกายที่เจ้าของสังเกตเห็นได้ เช่น มีอาการเหนื่อยหอบง่ายในระหว่างการซ้อม ระยะเวลาในการชนลดน้อยลง วัวกินหญ้าได้น้อยลง เป็นต้น เจ้าของวัว ก็จะนำมาตรวจร่างกายและรักษาด้วยเช่นกัน

นอกจากนี้ ในกรณีที่วัวชนเกิดการบาดเจ็บระหว่างการแข่งขัน มีบาดแผลฉีกขาดตามร่างกายจากการโดนแทง เจ้าของวัวก็จะนำวัวชนมารักษาบาดแผลและฉีดยารักษาอาการติดเชื้อแทรกซ้อน ป้องกันการเกิดความสูญเสียหลังการแข่งขันด้วย ส่วนในกรณีอื่นๆ ก็สามารถนำสัตว์มารักษาได้เช่นกัน เช่น ลูกโคท้องเสีย เหนื่อยหอบ ไม่กินอาหาร เป็นต้น

ความรู้ในการดูแลและรักษาวัวชนนั้น ส่วนใหญ่แล้วเจ้าของวัวชนยังขาดความรู้และความเข้าใจในการดูแลรักษาและ ป้องกันโรคสัตว์อยู่มาก และมีความเชื่อบางความเชื่อที่ขัดกับหลักการรักษาและป้องกันโรคในสัตว์อยู่ ดังนั้น เมื่อเจ้าของวัวชนมารับบริการ สัตวแพทย์จะให้ความรู้เกี่ยวกับการดูแล รักษาและป้องกันโรคให้แก่เจ้าของสัตว์ด้วย เช่น โปรแกรมการฉีดวัคซีนป้องกันโรคปากและเท้าเปื่อย ซึ่งเป็นโรคระบาดในสัตว์กีบคู่ ซึ่งจะต้องฉีดป้องกันทุก 6 เดือน และแนวทางการป้องกันการแพร่ระบาดของโรคปากเท้าเปื่อยในกรณีที่เกิดโรคระบาด โปรแกรมการถ่ายพยาธิ เป็นต้น ในบางกรณีเจ้าของวัวชนก็จะมาขอคำปรึกษาจากสัตวแพทย์ได้โดยตรง

การเลี้ยงและดูแลสุขภาพวัวชนในปัจจุบัน มีพัฒนาไปมากเมื่อเทียบกับในอดีต เจ้าของวัวชนหันมาให้ความสำคัญกับการดูแลสุขภาพวัวชนมากขึ้น เนื่องจากมีผลต่อการได้เปรียบในการแข่งขัน หากวัวชนมีสุขภาพดี จะมีความแข็งแรงและสามารถต่อสู้กับคู่ต่อสู้ได้ ดังนั้น งานการดูแลรักษาและงานด้านสัตวแพทย์ จึงมีความสำคัญและมีบทบาทมากยิ่งขึ้นในวงการวัวชนภาคใต้ และยังเป็นการช่วยพัฒนาความรู้และการวิจัยทางด้านวัวชนในภาคใต้ให้มีมากขึ้น ในอนาคต

สูตรลับ วิธีเลี้ยงและดูแลรักษาวัวชน

วิธีเลี้ยงและดูแลรักษาวัวชน

06.00 – 08.00  น. -    นำวัวเดินออกกำลังกายระยะทาง 6-8 กิโลเมตร อาจจะสลับกับการให้วัววิ่งเหยาะๆบ้าง แต่ไม่ควรเกิน  400 เมตร/ครั้ง โดยก่อนนำวัวออกจากบ้าน ควรใช้ผ้าชุบน้ำแล้วบิดให้หมาดๆ  เช็ดตัวเสียก่อน  เป็นการวอร์มอัฟ กล้ามเนื้อ  ควรนำวัวออกกำลังกายสัปดาห์ละ 6 วัน  เท่านั้น

08.00 – 08.30 น.  - หลังการเดินออกกำลังกายแล้ว  ต้องนำวัวไปแทงดินเพื่อเป็นการบริหารกล้ามเนื้อลำคอ  แล้วต่อด้วยให้วัวไปเคลียคลอกับวัวตัวเมีย  เพื่อเป็นการคลายเครียดและคึกคะนอง

80.30 – 09.30  น.  -    นำวัวมาผูกไว้ที่หลัก  แล้วกรอกน้ำตาลอ้อยผสมน้ำในอัตราส่วนน้ำตาลอ้อย  2  ช้อนโต๊ะ  ผสมในน้ำ  1  กระบอก  แล้วตามด้วยน้ำ  6  กระบอก  แล้วนำหญ้าใส่ลังให้วัวกินจนถึงเวลา  10.00 นาฬิกา  (ถือเป็นการผ่อนคลายหรือวอร์มดาวน์วัวไปด้วย)

10.00. – 10.30 น. -     อาบน้ำให้วัวโดยการล้างหน้าล้างตาก่อน  แล้วฉีดใต้ท้องลูกอัณฑะ  ตามด้วยทุกส่วนโดยแปรงถูตามลำตัวเป็นการนวดกล้ามเนื้อไปด้วย  เสร็จแล้วเช็ดตัวให้แห้ง (ถ้าฝนตกหรืออากาศชื้นให้ลงขมิ้นและกรอกยาเขียวใหญ่นานๆ  สักครั้ง เพื่อป้องกันวัวเป็นหวัด)ขั้นตอนนี้ควรใช้เวลา  ประมาณ  30 -40 นาที  ต่อวัว  1  ตัว ) 

10.30 – 13.00 น. -  นำวัวผูกไว้กลางแดด  เพื่อฝึกความอดทนและทำให้กล้ามเนื้อแข็งแรง  ไม่ควรใช้เวลาเกิน  2.5  ชั่วโมง

13.00 – 15.30 น.  -     หลังจากเสร็จสิ้นจากการตากแดดให้นำวัวเข้าร่มให้ดื่มน้ำให้มากๆ  ถ้าวัวดื่มน้ำน้อยให้กรอกรวมแล้วครั้งละ  10 – 12 ลิตร  แล้วใช้ผ้าชุบน้ำบิดหมาดๆ เช็ดตัวแล้วให้วัวกินหญ้าพักผ่อน

15.30 – 16.30 น.  -    นำวัวออกเดินเล่นพอเหงื่อซึมๆ ไป- กลับไม่ควรเกิน  3 กิโลเมตร แล้วต่อด้วยการแทงดิน ดมตัวเมีย

16.30 – 17.00 น.  -    ให้วัวพักผ่อนหรือให้กัดกินหญ้าด้วยตนเอง  ตามทุ่งนาถือเป็นการผ่อนคลายในตัวเอง

17.30 – 19.00 น.  -    ให้วัวกินหญ้าให้อิ่มและพักผ่อนอิริยาบถ

19.00 – 21.00 น.  -    ให้วัวได้ตากน้ำค้างในขั้นตอนนี้ให้ก่อไฟด้วยไม่ควรใช้ไม้ที่มีควันมากเพราะจะทำให้สูดดมสารพิษจากไม้ไปด้วยทำให้วัวขาดออกซิเจน  ควรใช้ถ่านไฟที่เผาแล้วมาก่อผิงไฟให้

21.00 – 06.00 น.  -     (วันใหม่)  ให้วัวได้นอนโดยมีหญ้าใส่ไว้ในลัง  และนอนในมุ้ง

(การบำรุงกำลัง)

    1.การถ่ายพยาธินอกจากจะใช้วิธีการฉีดยาถ่ายพยาธิแล้วควรใช้สมุนไพรไทยประกอบด้วย  มะเพ็ด  ลูกกรูด  ใบขี้เหล็ก  ลูกยอ  ย่านตาลหมอน  เกลือ  ยาดำ  ผสมกับในอัตราส่วนพอสมควรดองเอาไว้  3  คืน  แล้วกรอกให้วัวในช่วงเย็น  3  วัน  2  เดือนต่อครั้ง  จะทำให้วัวสมบูรณ์ขึ้น 
    2. การบำรุงกำลัง  ควรให้กินไข่ไก่บ้านผสมน้ำผึ้งรวงในอัตราส่วนไข่ไก่บ้าน  7  ฟอง  น้ำผึ้งรวง  2  ช้อนโต๊ะ  3  วัน/ครั้ง  ถ้าวัวถูกคู่  2  วัน/ครั้ง  ในช่วงเย็น
    3. น้ำมะพร้าวอ่อน  ควรให้กินบ้างเป็นการล้างสารพิษ  อาทิตย์ละครั้ง  น้ำมะพร้าวไม่ควรต่ำกว่า  7  ลูกต่อ  1  ครั้ง  ถ้าช่วงถูกคู่ก่อนชน  4  วัน  กินวันเว้นวัน  ในช่วงเวลา  เสร็จสิ้นการตากแดด
    4. การกินกล้วยน้ำว้า  กล้วยน้ำว้ามีวิตามินหลายชนิด   ควรให้กินบ่อยๆ  สัปดาห์ละ  3 – 4 หวี  ทำให้วัวสมบูรณ์  แต่ถ้าช่วงติดคู่ควรให้กินวันละ  2 - 3  ลูกก็พอ  เพราะจะให้วัวสมบูรณ์เกินไป  (ปลักเนื้อ) 
    5. การฉีดยาบำรุง  ควรฉีด  3 - 4 เดือนต่อครั้ง  เพราะถ้าฉีดบ่อยๆจะทำให้วัวแพ้ยา  เมื่ออยู่กลางแดดลิ้นจะห้อย  น้ำลายยืด
    6. การฉีดยาบำรุงคอให้ฉีดก่อนชน  1  เดือน  1  เข็ม  และก่อนชน  15  วัน  1  เข็ม  จะให้วัวมีกล้ามเนื้อคอใหญ่และแข็งแรง
    7. ควรใช้น้ำมันมะกอกลูบตามหน้าและคอโหนก  เพื่อป้องกันแมลงวันและลิ้นตอมไต่
    8. การใช้แคลเซี่ยมผงผสมน้ำให้ดื่มหลังจากตากแดดแล้ววันละ  2 – 3 ช้อนโต๊ะ (ควรใช้                  แคลเซี่ยมที่มีคุณภาพดี)
    9. การให้วัวกินหญ้า  ไม่ควรเป็นหญ้าในแปลงเดียวกันทุกวันเพราะวัวจะเบื่อควรเป็นหญ้าผสมหลายๆ ชนิด  แต่ชนิดหลักควรเป็นหญ้าหวาย  เพราะมีโปรตีนสูง  ควรให้วัวกินอิ่มวันละ  3 ครั้ง  (3 พุง) คือ ก่อนตากแดด  1  พุง  หลังจากตากแดด  1 พุง  และก่อนเข้านอน  1  พุง
 
(การซ้อมโคชน)

    1. วัวใหม่  ก่อนประกบคู่ชนควรซ้อมไม่ต่ำกว่า  10 – 15 ครั้ง  เวลาการซ้อมอยู่ในระยะเวลา  10 – 25  นาที  โดยค่อยๆ เพิ่มเวลาขึ้นไปเรื่อยๆ  25 วัน/ครั้ง
    2. วัวชนมาแล้ว  ก่อนประกบคู่ครั้งต่อไปควรซ้อม  2 - 3 ครั้ง  แต่ละครั้งห่างกัน  20 – 25 วัน  ครั้งละ  25 – 30 นาที 

    ข้อควรจำสำหรับการเลี้ยงโคชน

1. ห้ามตีวัว  เพราะจะทำให้วัวกลัวคนเลี้ยงและเกิดความเครียด  และอาจทำร้ายได้เมื่อคนเลี้ยงเผลอ  และเมื่อเวลาชนมีการใช้ไม้เกียจ  วัวอาจจะวิ่งหนีเมื่อคนเลี้ยงเข้าไปเกียจ

2. ห้ามนำวัวเดินออกกำลังโดยการไล่เวียนในแปลงนา  เพราะอาจทำให้วัวเครียด  และ ไม่สู้วัวตัวอื่นๆ  ไปหมด  ควรพาเดินทางไกล

การเลี้ยงวัวชน

การเลี้ยงวัวชน

                   นายลุงมิ่ง  คงดี ปัจจุบันอายุ 70 กว่าปีแล้ว  เลี้ยงวัวชนมาเป็นเวลา 40 ปีกว่า ตั้งแต่จบชั้น ป.4  ก็เริ่มเลี้ยงวัวชนให้น้าชาย เมื่อวัวชนชนะก็ได้รางวัลเป็นกอบเป็นกำทำให้มีกำลังใจ  จึงสนใจเลี้ยงวัวชนเรื่อยมา บางครั้งเลี้ยงได้พอเริ่มเข้าสู่วัยหนุ่ม อายุ 2 – 3 ปี ก็ขายได้ราคาเป็นหมื่นแล้ว ปกติวัวก็จะเริ่มชนได้เมื่ออายุประมาณ 5 – 6 ปี และหากเป็นวัวดีสามารถชนได้เป็น 10 ปี วัวชนที่รูปร่างหน้าตาดีและเขาสวยเมื่ออายุ 5 – 6 ปี ราคาจะไม่ต่ำกว่า  25,000 บาท  หากนำไปลองซ้อมคู่  ถ้าหน่วยก้านเชิงชนดีราคาก็จะพุ่งไปถึง 50,000 หากชนชนะด้วยลีลาท่าทางดี เช่น แทงด้านข้างคู่ต่อสู้  ราคาก็หลักแสนขึ้นไป ชนชนะ 2 ครั้ง ราคาก็จะพุ่งไปถึงสองแสนขึ้นไป  อย่างวัวที่เลี้ยงในรูปชนชนะสองครั้ง เซียนให้ราคาถึง  250,000 บาท แต่ตนเองไม่ขาย ชนครั้งต่อมาไปแพ้หมดรูป เลยขายเป็นวัวตู้ไปได้ราคาเพียงหมื่นกว่าบาท  การเลี้ยงวัวชนจึงมีขึ้นมีลงไม่แน่นอน แต่ตนเองก็เลี้ยงมาโดยตลอด แต่ก็เลี้ยงไม่เกิน 3 ตัว  เพราะต้องตัดหญ้าให้กิน อาบน้ำให้และต้องพาไปฝึกซ้อมใช้เวลากอปรกับปัจจุบันสังขารก็ไม่ไหวแล้ว หากจ้างคนเลี้ยงจะต้องจ่ายไม่ต่ำกว่าเดือนละ          3,000 บาท และต้องเล่นเผื่อเขาด้วยเวลาชน  แต่ที่แน่ๆ เด็กเลี้ยงวัวจะได้ค่าเหนื่อยจากทางบ่อนด้วยอยู่แล้ว เมื่อก่อนเจ้าของบ่อนจะให้ร้อยละ 10 ของเดิมพัน ปัจจุบันทางบ่อนให้ไม่ถึงร้อยละ 10 เพราะเดิมพันสูงกว่าเดิมมาก  เมื่อก่อนชนอย่างสูงแค่เป็นแสน ปัจจุบันบางคู่เดิมพันเป็นล้าน  ปัจจุบันจ่ายให้คนเลี้ยงหรือเจ้าของวัวคิดเป็นเปอร์เซ็นต์น้อยลง แต่รวมความแล้วได้เยอะกว่าเดิม เช่น 5,000-10,000 บาท แต่นี่หมายถึงตัวที่ชนะ ส่วนฝ่ายแพ้จะได้ค่าตอบแทนราวครึ่งหนึ่งของฝ่ายชนะ

การดูแลและฟิตซ้อม

                   ช่วงอายุน้อย ก็ดูแลเหมือนวัวพื้นเมืองทั่วไป หากรูปร่างไม่สวยและเชิงชนไม่เข้าท่าก็จะขายเป็นวัวตู้ไป  ก็ไม่ขาดทุนอะไร แต่หากสามารถผ่านการคัดเป็นวัวชนได้ราคาก็จะเพิ่มเป็นเท่าตัวหรือหลายเท่าตัวดังกล่าวแล้ว แม้แต่วัวสาวก็ยังขายได้เป็นหมื่นบาทขึ้นไป ตนเองจึงเลี้ยงวัวมาโดยตลอด ไว้ชนบ้าง ฟิตซ้อมพอหน่วยก้านดีก็ขายออกไปบ้าง เพราะไม่งั้นก็เอาไม่ไหวเนื่องจากการเลี้ยงวัวชนจะมี� าระมาก  ทั้งตัดหญ้า พาวิ่ง อาบน้ำ และดูแลยุงริ้น คนที่ขยันๆ ก็เลี้ยงได้ไม่เกิน 3 ตัว

                   ในด้านการฟิตซ้อม นายมิ่ง  คงดี  บอกว่าปัจจุบันอายุ 70 กว่าและเป็นสมาชิก อบต. ด้วย พาวัวเดินไม่ไหวแล้ว  แต่ก็ยังเลี้ยงไว้ด้วยใจรัก ปกติทุกเช้าหลังจากให้วัวกินหญ้าสักครึ่งหนึ่งของปริมาณที่จะกินได้เต็มที่แล้ว ก็จะพาวัวเดินออกกำลังกาย เริ่มต้นจาก 3-4 กิโลเมตรก่อน ค่อยๆ เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ เป็น 5 – 10 กิโลเมตร ในช่วง 3 – 4 เดือนต่อมา ถ้าเป็นช่วงฟิตหนักๆ ก่อนชนจริง ต้องพาวิ่งด้วย บ้างก็ให้เดินลากท่อนไม้ บางคนก็ให้ว่ายน้ำ หรือลุยโคลน แต่ตนชอบพาเดินขึ้นลงควนหรือที่สูงๆ ต่ำๆ มากกว่า วัวจะแข็งแกร่งกว่ากันเยอะ  หากเป็นช่วงที่เปรียบคู่ติดคู่ชนแน่นอนแล้ว จะทำการซ้อมคู่ก่อนชนราว 20 วัน เพียงครั้งเดียว หลังจากนั้นก็จะพาซ้อมหนักอยู่ราวๆ 10 วัน แต่ก่อนชน 10 วัน จะค่อยๆ ผ่อนการซ้อมลง และในวันชนจะพาเดินเพียง 1– 2 กิโลเมตรเท่านั้น ในกรณีวัวหนุ่มจะฟิตซ้อมเตรียมตัวราวๆ 6 เดือนก่อนชนโดยพาเดินวันละ 10 กิโลเมตร และซ้อมครั้งละวันละ 20 – 25 นาที นาน 20 วันต่อครั้ง และหยุดซ้อมช่วงก่อนชนประมาณ 20 วันเช่นกัน โดยปกติการฟิตซ้อมจะหนักเบาแค่ไหนให้ดูที่อาการของวัวเป็นหลัก หากสังเกตเห็นว่าวัวเริ่มหอบเหนื่อย มีน้ำลายไหลยืดแสดงว่าเหนื่อยแล้ว อย่าฝืนไม่งั้นวัวจะดื้อและฝึกยาก

                   หลังจากการฝึกซ้อมจะให้วัวพัก 1 ชั่วโมงแล้วพาวัวมาอาบน้ำขัดสี ฉวีวรรณแล้วให้กินหญ้าจนอิ่ม จากนั้นจึงนำไปตากแดดตอนเช้าประมาณวันละ 2 ชั่วโมง ที่ต้องตากแดดก็เพราะต้องการให้วัว “กร้าว”ซึ่ง หมายถึงไม่อ้วน เนื้อแน่นและทนแดด เพราะวันชนจริงมักเจอช่วงอากาศร้อนเสมอจึงต้องฝึกซ้อมให้เคยชินเอาไว้

อาหารเสริมและการดูแลสุข� าพ

                   เมื่อถามถึงอาหารเสริม  นายมิ่ง  คงดี  บอกว่า จะเสริมพิเศษช่วงหลังติดคู่แล้ว ส่วนใหญ่จะเสริมด้วย ถั่วเขียวต้มน้ำตาลอ้อย ไข่ไก่ดิบ 5 – 10 ลูก ประมาณ 3 – 5 วันต่อครั้ง กล้วยน้ำว้าให้กินได้บ้างแต่ห้ามเยอะ เพราะจะทำให้ “กลัดเนื้อ” ซึ่งหมายถึงอ้วน เจ้าเนื้อ ชนไม่ไหว ส่วนการดูแลสุข� าพ ลุงบอกว่าจะถ่ายพยาธิปีละ 2 ครั้ง และทำวัคซีนปากและเท้าเปื่อยปีละครั้ง เมื่อถามถึงการใช้สมุนไพรท่านบอกว่าที่ใช้บ้างคือขมิ้นชันเอามาทาตัวทำให้หนังหนา ขนสวย และช่วยไล่แมลงด้วย น้ำมันมะกอกก็ใช้ได้สรรพคุณคล้ายกัน เมื่อในสมัยก่อนหลังชนใหม่ๆ จะใช้ผงขมิ้นผสมน้ำผึ้งรวงทารักษาแผลโคนเขา แต่ปัจจุบันหันไปใช้ยาทาสำเร็จรูปกันหมดแล้ว

เคล็ดลับการเลี้ยงวัวชนให้ชนะ

                   เมื่อถามถึงเคล็ดลับการเลี้ยงวัวชนให้ชนะ คุณลุงบอกว่าขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย จากคำบอกเล่าพอสรุปได้ ดังนี้

                   1.   ปราณดี  หมายถึง ต้องเป็นเชื้อสายวัวชั้นดีทั้งจากสายพ่อและแม่ วัวชนที่ดีต้องรูปสวย เขาสวย อดทน และเชิงชนดีด้วย

                   2.   เลี้ยงดีและซ้อมถึง เด็กเลี้ยงวัวต้องเอาใจใส่จริงๆ ให้หญ้าดีๆ และควรเป็นหญ้าธรรมชาติ เช่นหญ้าหวาย ให้อาหารเสริม ถ่ายพยาธิ ดูแลผิวพรรณให้ขนเป็นมัน  กางมุ้งให้นอน  ต้องดูแลวัวด้วยความรักและอ่อนโยน วัวจะไม่ดื้อ ฝึกง่ายและเชื่อมั่นในตัวเอง ที่สำคัญก็คือต้องขยันซ้อมให้ได้ตามแผน หากหวังผล 1 คน ควรเลี้ยงวัว 1 ตัวเท่านั้น

                   3.   หลังประกบคู่กำหนดวันชนแล้ว ก่อนชน 20 วัน ต้องพาวัวไปเช่าคอกอยู่ใกล้ๆ บ่อน และหมั่นพาเข้าไปเดินในบ่อนเพื่อให้เคยชิน แม้จะต้องเสียค่าใช้จ่ายเพิ่มขึ้นก็ต้องยอม และช่วงนี้ต้องอยู่เฝ้าใกล้ชิดตลอดเวลาเพราะยิ่งเดิมพันแพงก็อาจจะถูกกลั่นแกล้งหรือถูกของได้ง่ายขึ้น

                   4.   หลังชนต้องให้หยุดพักผ่อนเพียงพอ ไม่ว่าจะชนแพ้หรือชนะ หากยังจะไว้ชนอีกต้องให้วัวได้พักเพียงพอ หากชนนานเกิน 30 นาที ต้องพักวัวสัก 3 – 4 เดือน ดูส� าพความบอบช้ำประกอบด้วย โดยเฉพาะอย่างยิ่งโคนเขาต้องดูแลใส่ยาหรือฉีดยาแก้อักเสบเป็นพิเศษ หากชนไม่นานให้พักเพียงเดือนเดียวก็สามารถชนได้อีก

การถ่ายทอดความรู้

                   ท่านบอกว่ายินดีจะถ่ายทอดความรู้ที่สะสมมากว่า 40 ปี ให้ทุกคนที่สนใจ แต่ข้อสำคัญต้องใจรักจริง  ไม่เช่นนั้นก็ไปไม่รอด เพราะการเลี้ยงวัวชน ต้องใช้เวลาและน้ำอดน้ำทน หากต้องเรียนรู้จริงต้องไปอยู่กับท่านสักระยะจะได้พาลงปฏิบัติจริง เล่าด้วยปากมันทำยาก ก่อนจบท่านทิ้งท้ายไว้ว่า อยากให้อนุชนหันมาสนใจวัวชนกันบ้างและวอนสังคมอย่ามองวัวชนว่าเป็นเพียงเรื่องของการพนัน ท่านให้ข้อคิดว่าหากไม่มีการเลี้ยงวัวชน ป่านนี้วัวพื้นเมืองอาจเหลือน้อยเต็มทีแล้ว เพราะไม่มีที่เลี้ยง ทุ่งนาก็สร้างสวนกันหมดแล้ว อีกอย่างในทัศนะท่าน การคัดเลือกวัวชนก็คือการคัดเลือกปรับปรุงพันธุ์วัวเนื้อดีๆ นี่เอง เพราะวัวชนกับวัวเนื้อจะต้องการหุ่นเตี้ยล่ำสันเหมือนกัน ตัวต้องใหญ่หนา กล้ามเนื้อมาก จะต่างกันอย่างเดียวก็คือวัวชนไม่ต้องการบั้นท้ายใหญ่เหมือนวัวเนื้อ ต้องการตะโพกเรียวเล็กเหมือนสิงโต เพื่อความคล่องตัวในการขับเคลื่อนเวลาชน แต่ต้องการคร่อมอกใหญ่ เพราะเวลาชนต้องการแรงกดยันคู่ต่อสู้บริเวณสองขาหน้าเป็นหลัก ท่านร่ายยาวทิ้งท้ายอย่างนักสัตวบาล ผู้สัม� าษณ์ได้แต่ฟังและผงกหน้ารับเป็นจังหวะก่อนจะลาจากด้วยความ� าค� ูมิใจในความเป็นปราชญ์ชุมชนผู้รู้จริง.... ได้แต่ครุ่นคิดว่า� ูมิปัญญาของท่านคงจะไม่สูญสลายไปกับท่านเมื่อวันนั้นมาถึง?


     

ภาพกิจกรรม

นายมิ่ง คงดี รับมอบประกาศกิตติคุณ จากรองนายกองค์การบริหารส่วนตำบลสวนหลวง

นายมิ่ง คงดี ปราชญ์การเลี้ยงวัวชน

วัวรอบพิเศษ

  วัวรอบพิเศษ

    เสียงกลองตุ้ง ๆ ดังขึ้นเป็นสัญญาณให้นำวัวเข้าสู่สนาม...
    ที่สุดของการเตรียมวัวชน นับตั้งแต่การคัดสรรให้ได้มาซึ่งวัวดี เลี้ยงดู อยู่บำรุงประคบประหงม ซ้อมชน และติดคู่ชน ก็คือวันที่ทำการชนวันนี้ เพราะเป็นวันที่จะพิสูจน์ ตรวจสอบว่าสิ่งที่เจ้าของวัวแต่ละคนคิด เชื่อและคาดหวังนั้นเป็นจริงเพียงใด--
    เกมของนักเลง เกมของคนไม่ยอมถูกเอาเปรียบ ที่เต็มไปด้วยการชิงไหวชิงพริบ เกมของคนไม่ยอมแพ้ จะออกมาในรูปใด
    เมื่อโฆษกสนามให้สัญญาณกลองอีกครั้ง เจ้าของวัวแต่ละฝ่าย ทำการเช็ดล้างวัวของตัว เพื่อขจัดสิ่งแปลกปลอมที่อาจจะทำให้เกิดการได้เปรียบกัน แล้วตามด้วยกรรมการกลางของสนาม จะเช็ดล้างบริเวณใบหน้า ลำคอ โคนเขา ซอกหู ตลอดไปถึงคร่อมส่วนหน้าเป็นครั้งที่ ๒ โดยต่างฝ่ายต่างก็ส่งตัวแทน ไปควบคุมการเช็ดล้างของกรรมการด้วย เพื่อป้องกันการลำเอียงที่อาจจะเกิดขึ้น และก็มีสิทธิ์ทักท้วง จนกระทั่งเป็นที่พอใจกันทั้งสองฝ่าย
    กรณีที่เป็นการชนกันระหว่างวัวคู่สำคัญ โดยเฉพาะคู่วัวที่มีเดิมพันตั้งแต่ ๑ ล้านบาทขึ้นไป นอกจากจะกระทำตามขั้นตอนดังกล่าวแล้ว ยังมีการปันน้ำกลางที่ผสมผงซักฟอก จากทางสนาม เพื่อเช็ดล้างครั้งสุดท้ายอีกด้วย หลังจากที่มาตรการต่าง ๆ ได้ถูกนำมาเพื่อตรวจสอบ และขจัดสิ่งแปลกปลอม จนถึงขั้นสุดท้ายก่อนที่จะวางวัวให้ชนกันคือ การใช้ทรายลูบปลายเขา เพราะที่ปลายเขาของวัวบางตัวอาจเคลือบ ทา หรือใช้มีดกรีดปลายเขาให้เป็นร่องเล็ก ๆ แล้วใส่ของมีพิษ หรือสารที่สร้างความแสบร้อน กรณีนี้ทรายจะช่วยป้องกันได้ดีที่สุด
    จากนั้นจึงเอากล้วยสุกละเลงทั่วบริเวณหน้า กกหู โคนเขา และลำคอวัว กลบกลิ่นสาบของฝ่ายตรงข้าม เพราะนัยว่าวัวหนุ่มจะเกรงวัวแก่ คู่ชนแต่ละคู่ก็ไม่รู้แน่ชัดว่า วัวของอีกฝ่ายอายุเท่าไร่ ก็เลยทากลบกลิ่นเป็นการป้องกันเสียก่อน เสร็จเรียบร้อยแล้วก็จูงวัวมาต่อหัวกันกลางสนาม...

      วัวคู่สำคัญ อัฒจันทร์ผู้ชมชั้นที่ ๑ ของสังเวียนวัวยวนแหล คนแออัดกันแทบจะปริ ควันบุหรี่คละคลุ้งไม่หยุด เช่นเดียวกับการต่อรองที่แสดงผ่านการกวักมือ โบกมือ แบมือ เจ้าของวัวเกือบทั้งหมดมารวมอยู่ในสนามทางฝั่งชั้นที่ ๑ นอกจากนี้ยังมี นักเลงระดับนายหัว พ่อค้า นักธุรกิจ เจ้าของนากุ้ง เจ้ามือหวยใต้ดิน แม้แต่ข้าราชการ ทั้งนักพนันอาชีพ และสมัครเล่นมาพบปะกันโดยมิได้นัดหมาย พวกเขาแทบไม่ต้องพูดจากัน แต่สัญญาเกิดได้เพียงแค่สัญญาณมือ กับบัญชีหางว่าว ที่ตัวเองเขียนขึ้นว่าต่อรอง ออกตัวไว้กับใครบ้าง เขาพูดจากันด้วยภาษามือกับเงินสด ๆ เท่านั้น ไม่มีเครดิต เช็ค คนไม่มีเงินสดในมือ จึงถูกสกัดกั้นไม่ให้เข้าบ่อนโดยปริยาย
    อัฒจันทร์ชั้น ๒ ด้านตรงกันข้ามเป็นของเซียนท้องถิ่น คนขับรถ ชาวบ้านร้านตลาดทั่วไป เยาวชนที่ติดตามผู้ใหญ่เข้าไปเชียร์วัว หรือมีความชื่นชอบทางด้านนี้ก็มาก ตามความจริงคนดูชั้น ๑ และ ๒ ยังมีการแบ่งกลุ่มภายในโดยปริยาย ด้วยเม็ดเงินที่ทุ่มแทงในการเล่นพนัน -- มุมเงินล้าน, มุมเงินแสน กลุ่มใครกลุ่มมัน ภาษาที่ใช้ในการพนันขันต่อก็ผิดแผกกันในด้าน
    ความนัยของหลักตัวเงิน "สิบ" ในกลุ่มหนึ่งหมายถึง "พัน" แต่อีกมุมหมายถึง "แสน"
    ขณะที่พวกหนึ่งกำลังดูวัวชน อย่างเคร่งเครียด ภายในสนามอีกมุมหนึ่งมีการเลี้ยงเหล้าเบียร์ หมูเห็ดเป็ดไก่ เหมือนเลี้ยงโต๊ะจีน บรรยากาศชื่นมื่นจนน่าประหลาดใจ กลุ่มหนึ่งอาจเป็นเจ้าของวัวรวมทั้งญาติพี่น้องจากตำบลเดียวกัน เลี้ยงฉลองที่เอาชนะเดิมพัน และปลอบใจคนแพ้ กลุ่มหนึ่งอาจเป็นของฝ่ายจัดการสนาม กลุ่มนายหัวเลี้ยงเพื่อนฝูง คนในอุปถัมภ์ ตาม "โต๊ะจีน" เหล่านี้ นายสนาม ผู้จัดการสนาม หรือประธานกรรมการชี้ขาดของสนาม จะแวะเวียนเข้าไปดูแล
    ผู้ที่เข้าไปเล่นพนันในบ่อน บางครั้งไม่ได้เข้าไปเพียงเพื่อเล่นการพนันอย่างเดียว การพนันอาจเป็นเหตุผลรองลงมา เนื่องจากผู้ชมชอบวัวชนในสายเลือด และได้รับขนานนามว่า นักเลงวัวจะมีความภูมิใจ มันหมายถึง พรรคพวก ใจกว้าง มีเพื่อนในแทบทุกวงการ บ่อนวัวจึงเป็นสถานที่ซึ่งนักเลงเข้าไปพบปะสังสรรค์กัน การพนันกลายเป็นสื่อ ให้เกิดความสนิทสนมกลมเกลียวในระดับหนึ่ง ที่แต่ละคนจะรู้ตำแหน่งแห่งที่ของตนในสนามอย่างชัดเจน
    มีความเป็นไปได้ที่จะกล่าวว่า เมื่อเริ่มแรกบริเวณรอบ ๆ บ่อนชนวัวจะต้องเป็นที่ว่างเปล่าจำนวนนับสิบ ๆ ไร่ แต่ด้วยพลังอำนาจของบ่อน ที่สามารถสร้างงานอาชีพ และรายได้ทั้งทางตรงและทางอ้อมจำนวนไม่น้อย ได้ทำให้ผู้คนหลั่งไหลเข้ามาตั้งถิ่นฐานรอบ ๆ บ่อนในเวลาต่อมา
    ครั้งหนึ่งสนามวัวเคยถูกใช้เป็นเครื่องมือ ในการเชื่อมโยงกลุ่มผลประโยชน์เข้าด้วยกัน เพื่อโยงใยไปหาประโยชน์แอบแฝงอีกทอดหนึ่ง มากกว่าที่จะหาประโยชน์จากการจัดชนวัว นายสนามและผู้ดำเนินการ อาจไม่มีกำไรจากการชนวัว เนื่องจากผู้ชมชั้น ๑ ล้วนแต่เป็นที่ผู้อุปถัมภ์บ่อน -- นายอำเภอ ปลัดอำเภอ เจ้าของวัว เม็ดเงินที่ทางสนามได้รับจริง ๆ มาจากคนดูชั้นสอง แต่จำนวน และสถานภาพคนดูชั้น ๑ เป็นบารมีของนายบ่อนให้เป็นที่นับหน้าถือตา มีชื่อเสียงบารมี มวลชนเหล่านั้น จะเป็นฐานเสียงทางการเมืองในระดับหนึ่ง
    เป็นที่รู้กันว่านักการเมืองระดับชาติหลายคน เริ่มต้นด้วยฐานคะแนนเสียง จากแวดวงวัวชน ปัจจุบันก็ยังเป็นเช่นนั้น อย่างไรก็ดี ในปัจจุบันสนามวัว ถูกนำใช้ไปในฐานะที่เป็นอาชีพ หรือหารายได้ในเชิงธุรกิจมากขึ้น
    วัวดีมีชื่อเสียงโด่งดัง แสดงถึงความสามารถ และบารมีของนายสนามเป็นสำคัญ กล่าวคือ นายสนามจะต้องเป็นผู้ที่สังคมวัวชนเชื่อถือ และไว้วางใจสูง มีเพื่อนฝูงที่คอยให้ความช่วยเหลือ ขอร้องเจ้าของวัวชนที่มีชื่อเสียงจำนวนมาก และที่สำคัญคือ จะต้องมีเครดิต ที่จะรองรับเรื่องเงินเดิมพันของวัวบางตัว ที่มีไม่เพียงพอ เมื่ออีกฝ่ายหนึ่งต้องการจะชนด้วยเงินเดิมพันจำนวนมาก เช่น ถ้าโคโหนด ก. ต้องการจะชนในวงเงินเดิมพัน ๑ ล้านบาท ขณะที่โคแดง ข. รับได้เพียง ๗ แสนบาท แสดงว่าอีก ๓ แสนที่ขาดไป นายสนามจะต้องบริหารจัดการมาเติมจนเต็ม วัวคู่พิเศษจึงจะได้ชน เป็นต้น
........................................................       วัวชนไม่อาจรู้คุณค่าความหมายที่แท้ของการฉลองชัย แต่ตามธรรมเนียมผู้ชนะ ต้องมีผ้าคล้องคอ ปลอกเขา หรือเสื้อสามารถ ส่วนผู้แพ้ ถ้าเป็นวัวที่ชนครั้งแรก จะเสี่ยง ๕๐/๕๐ ที่จะถูกส่งไปอยู่บนเขียงเนื้อ หรือเลี้ยงต่อไปชนครั้งที่ ๒ การแพ้ของวัวที่ชนมานานหกเจ็ดครั้ง จะถูกปรนนิบัติในสองลักษณะ หนึ่ง - ปล่อยให้อยู่ตามธรรมชาติในแปลงหญ้า เป็นพ่อพันธุ์จนสิ้นอายุขัย สอง - เสี่ยงให้ชนดูอีกสักครั้ง เพราะวัวพรรค์นี้ ถือว่ามีน้ำอดน้ำทนใช้ได้ ที่แพ้อาจเพราะแพ้ทางก็เป็นได้
    พอขายแล้วชาวบ้านจะมองหาลูกวัวตัวใหม่ที่มีแววต่อไป
    วัวโหนดนำโชคเป็นวัวที่แทงดีฝี เขาจัดจ้าน แต่มันไม่เคยชนนาน ๆ เพราะคู่ต่อสู้เจ็บ และยอมแพ้ไปก่อนเสียทุกครั้ง เหมือนนักมวยไม่เคยชกมากยก เมื่อมาเจอวัวโคขาวเพชฌฆาต ซึ่งเขาไม่ได้ยาวนัก แต่โครงสร้างร่างกายแข็งแรง คร่อมอกใหญ่เลยแพ้ทางชนกัน เมื่อมันหันหลังวิ่งลุงดำโบกมือขอไม่ "เกียดวัว" ด้วยการเอาไม้ยาว ๆ ไปไล่ให้มันสู้ต่อ แกเคยบอกไว้ว่า ตามสายตาของคนดู การเกียดวัวน่าจะเป็นสิ่งน่าสมเพชที่สุดของเกมชนวัว
    ส่วนไอ้นิลก็ชนะในลักษณะที่ไอ้ โหนดแพ้นั่นละ แบบที่ครูจุ๋มพูดไว้ "ไอ้นิลไม่ต้องทำอะไรมาก เลี้ยวกินข้าง ๆ แล้วขึ้นคร่อมอยู่ข้างบนด้วยน้ำหนักตัว ๗๐๐ กว่ากิโลกรัมโถมขึ้นทับทำให้อีกตัวต้องยก "รื้อ" ด้วยพละกำลังทั้งหมด มันก็หมดเรี่ยวแรงแพ้ไปเอง
    วัวแพ้ ลุงดำและลูกน้องไม่มีคำโอดครวญ หาเหตุจากการพ่ายแพ้ต่อกัน ถ้าแม้นมีอยู่ก็เป็นเพียงพูดตัดพ้อ หยอกล้อด้วยเสียงหัวเราะแค่น ๆ ระหว่างแกกับเด็กที่ช่วยเลี้ยงวัว ที่มีความสัมพันธ์กันอย่างลึกซึ้งเท่านั้น ลงท้ายด้วยวลีที่ให้กำลังใจว่า "ไม่พลือ...เอาใหม่" ไม่ยอมแพ้
    ไอ้โหนดที่มันวิ่งรอบสนาม ลุงดำก็ตามเอาเชือกจูงวัวโยนใส่ให้มันด้วยแววตาห่วงใย แสดงสัมพันธภาพอันลึกซึ้ง ไม่แผกต่างจากตอนที่แกเชียร์.... จนหายตื่นแล้วจึงเข้าจับเทียนที่จมูกของมัน

ค่ายพักวัว

  ค่ายพักวัว

    ภายในค่ายพักวัวคือพื้นที่แห่งความ "สดและสาบ" กลิ่นของวัว ขี้วัวและหญ้าสด ๆ เคล้าคละปะปนกัน
กระต๊อบที่ปลูกสร้างติด ๆ กันเป็นห้องแถวของวัวดูทรุดโทรมไปบ้างในสายตาคนภายนอก เพราะสภาพเก่าคร่ำของมัน บวกกับความไม่ใส่ใจดูแลตัวเองของเด็กเลี้ยงวัว แต่บริการสำหรับวัวชนแต่ละตัว ต้องบอกว่า...ทุกระดับประทับใจ
    ยามเย็นหลังจากอาบน้ำลงขมิ้นให้วัว พวกเขาจะสุมไฟไล่เหลือบยุงให้หุ้นส่วนชีวิต ขณะปล่อยให้มันกินหญ้าจากกระบะ (บางคนคอยป้อนหญ้าให้) วัวทุกตัวมีมุ้งตาข่ายขนาดใหญ่เป็นของตัวเองภายในกระต๊อบ ขี้ เยี่ยวก็มีคนคอยรอง หรือเก็บกวาดเสมอ เด็กเลี้ยงวัวพูดว่า "วัวต้องออกเดิน กินและอาบน้ำครบถ้วน แต่ผมเองอาจไม่ครบ...ไม่จำเป็นต้องครบ"
    ผ่านไปตามโรงเรือนเกือบทุกแห่ง จะเห็นมะพร้าวกองสุม เจ้าของวัวว่าน้ำมะพร้าวอ่อน เป็นอาหารบำรุงกำลังวัวชน นอกจากนี้มันยังได้อาหารเสริมเป็นไข่ไก่ และถั่วเขียวต้ม โดยนักโภชนาการยังไม่มั่นใจว่า ไข่ไก่สดจะมีผลทางสร้างสรรค์อย่างไร ต่อสัตว์เคี้ยวเอื้อง บางคนเพิ่มความแข็งแกร่งภายในด้วยแคลเซียม ฉีดยาบำรุง ถ่ายพยาธิ ให้น้ำเกลือบ้างกรณีที่อากาศร้อนจัด

      เกี่ยวกับสารกระตุ้นประเภทสเตรียรอยด์ เป็นเพียงข่าวที่ไม่ได้รับการยืนยัน เพราะผู้เลี้ยงวัวระดับชาวบ้าน ไม่มีความรู้ว่าจะให้อย่างไร ปริมาณเท่าไร จึงกลัวสารตกค้างทำให้เสียวัวไปมากกว่า จะมีบ้างก็แต่สิ่งสารออกฤทธิ์เร็ว ที่คนกินได้ เช่น เหล้าขาว เครื่องดื่มบำรุงกำลัง แต่สำหรับคนที่แน่ใจว่าวัวตัวเองสู้ จะไม่ให้กินของพวกนี้เลย
    กลางคืนจะมีเด็กเลี้ยงวัว หรือเจ้าของอย่างน้อยหนึ่งคน นอนเฝ้าวัวอยู่ข้าง ๆ ตลอดคืน พวกที่เหลือจะจับกลุ่มคุยกันอยู่ตรงนอกชาน เฝ้าระวังไม่ให้คนเข้ามาวางยา หรือกระทำการใด ๆ ให้วัวผิดปรกติจนพ่ายแพ้การแข่งขัน ยิ่งใกล้วันแข่งขัน บรรยากาศภายในค่ายก็ยิ่งเคร่งเครียดและเข้มงวด
คนเฝ้ายามอดนอนหัวกระเซิงเหมือนผีดิบ
    "นักเลงวัวอย่างน้อยต้องไม่แพ้เพราะเพื่อนเอาเปรียบ ไม่คลางแคลงใจว่าเสียรู้คนอื่น" (เสียสตางค์บางทีไม่เท่าไหร่) ชายคนหนึ่งพูดนัยน์ตาเขม็ง "เบื่อวัวทำได้หลายแบบ เช่นสมัยก่อนเอาตะปูเข็มตอกตรึงบริเวณโคนเขาให้วัวรู้สึกเสียวและเจ็บปวด เอาของยัดใส่เข้าในรูหู หรือตำพืชสมุนไพรบางชนิดให้กินแล้วท้องอืดท้องร่วง เดี๋ยวนี้อาจเอายานอนหลับใส่กล้วยโยนให้กินตอนเจ้าของเผลอ หรือยาฆ่าหญ้า ยาฆ่าแมลง ปริมาณที่ไม่ถึงกับทำให้ตาย แค่มึนเมาเศร้าซึมผิดปรกติ        "สังเกตดูได้วัวจะขาสั่น ไม่มีแรง พอปล่อยชนก็หันหลังวิ่ง"
    นี่คือสาเหตุที่ผู้เลี้ยงวัว จะต้องทำรั้วพร้อมกับขึ้นป้ายประกาศเป็นเขตหวงห้าม ต้องมีคนคอยเฝ้าโรงเรือนอยู่ตลอดเวลา พร้อมกับหมาดุ ๆ กับการเลือกตัดหญ้าแบบไม่ซ้ำที่ ในเมื่อกระทำการต่อฝ่ายตรงข้าม ต้องฝ่าแนวป้องกันหลายชั้น แนวโน้มของผู้เห็นแก่เงิน จึงมุ่งไปในทางกระทำกับวัวตัวเองมากกว่า บางคนซุ่มให้วัวกินหญ้าจนอ้วนพี ไม่ตากแดด ไม่นำออกเดิน วัวจึงไม่แข็งแกร่งพอจะสู้ เรียกว่า "บ่มวัว" บางคนก็กลั่นแกล้งวัวของตน ให้ได้รับความเจ็บปวดทรมาน หรือให้วัวต้องตรากตรำก่อนวันชน โดยไม่ให้พักผ่อนเลย กรณีนี้มักจะทำกับวัวตัวที่เป็นต่อมาก ๆ จากนั้นเจ้าของวัว ก็ให้พวกพ้องตัว แอบไปเล่นพนันวัวอีกฝ่ายหนึ่ง ซึ่งเป็นวัวรองด้วยเงินมาก ๆ แต่บางครั้งผลการต่อสู้ก็อาจกลับตาลปัตรได้ คือวัวที่เคยชนชนะบ่อย ๆ มักมีศักดิ์ศรีของผู้ชนะ และจิตใจนักสู้อยู่เหมือนกัน มันกลับสู้ยอมตายถวายชีวิต จนเป็นฝ่ายชนะทำให้เจ้าของวัว ต้องประสบกับความหายนะไปก็มาก
    คนจำพวกนี้ในวงการวัวชน ถือว่าไม่มีจิตใจเป็นนักเลง ไม่มีน้ำใจนักกีฬา จะถูกสังคมนี้อัปเปหิไม่คบค้าสมาคม และเล่นพนันด้วย และที่สำคัญก็คือเสี่ยงต่อการถูกเล่นงาน จากฝ่ายจัดการของสนาม เพราะทำให้นายสนามขาดความเชื่อถือ ในการบริหารจัดการ จนกระทบต่อการดำเนินการในเชิงธุรกิจการแข่งขัน
    นักเลงวัวยืนยันว่า "ถ้าบ่อนไหนมีการต้มวัว คนจะไม่เข้าจนร้างไปเอง"       รุ่งเช้า เนื้อที่บริเวณรอบ ๆ กว่า ๑๐ ไร่ แลดูคล้ายตลาดวัวควายกำลังเริ่มติดตลาด พี่เลี้ยงจูงวัวออกเดินขวักไขว่ทั้งเข้าและออก หลังจากเดินวัวตามเป้าหมายแล้ว พวกเขามักไปนั่งชุมนุมกันในร้านน้ำชา กลายเป็น "ชุมทางวัวชน" ริมทาง
    นอกจากเจ้าของวัว ในร้านอาจมีอดีตเจ้าของวัว นายหัว นักพนัน นั่งพูดคุย ถามผลวัวชนเมื่อวาน เหมือนผู้ชายออฟฟิศคุยถึงผลฟุตบอล ยุแหย่กันฉันคนที่รักการเสี่ยงด้วยกัน แม้บางคนไม่คุ้นเคยเป็นการส่วนตัว แต่อย่างน้อยก็คุ้นหน้า (ในวงการ) เมื่อได้นั่งฟังจับสังเกตนานเข้า จะพบว่า แต่ละคนต่างก็มีวัวดีของตัวให้พูดถึง ในอดีตพวกเขาเคยเป็นเจ้าของวัวดัง เคยชน ๒ แสนกันมาแล้ว ขณะที่คุย
    สายตาของวงสนทนา ณ ร้านน้ำชามักจะพุ่งตรงไปรวมศูนย์อยู่ที่วัวซึ่งผูกเรียงรายอยู่ในคอก
    การพูดคุยวิเคราะห์วิจารณ์มักจะเริ่มต้นด้วยคำว่า "ถ้า" ในแทบทุกประโยค "ถ้าตัวนั้นแทงติดก่อนก็จะเป็นฝ่ายชนะ"
    "ถ้าตัวโน้นชนได้นานถึง ๑๐ นาทีขึ้นไปก็จะชนะลูกเดียว"
    หรือ "ถ้าตัวนั้นกินเพลียงไม่ได้ก็จะเป็นตัวแพ้"      ในบางครั้งการสนทนาด้วยมุมมอง ที่แตกต่างระหว่างคู่คุย ก็จะนำไปสู่การตกลงพนันขันต่อกันล่วงหน้าก็มี อย่างไรก็ดี เหมือนที่คนบอกว่าในวงการพนัน "จะมีคนซื่อตรงได้เพียงแค่แมวนอน" เท่านั้น -- ก็คือการพูดจานั้น  ไม่ได้เสนอความจริงทั้งหมด เพื่อให้เพื่อนสำคัญผิดบางประเด็น เปรียบได้กับแมวที่พยายามนอนให้ตรงอย่างไร ก็ยังคดคู้อยู่ดี บางคนเปิดตัวทักทายด้วยการยั่วยุให้เล่า ด้วยหมายที่จะล้วงข้อมูลจากฝ่ายตรงข้าม เพื่อประโยชน์ในเกมการพนัน ทั้งของตัวเองและนายหัว บรรยากาศเช่นนี้จะหวนกลับมาอีกครั้ง ในช่วงเย็นที่มีเบียร์ เหล้าขาวเป็นสื่อ  แต่ใช้เวลาไม่นานเท่ากับช่วงเช้า เพราะต้องอาบน้ำวัว และประคบประหงมอื่น ๆ ต่อไป
    อันที่จริงคณะวัวชนที่มาจากตำบลเดียวกัน พำนักอยู่บริเวณใกล้ ๆ กัน รวมทั้งนักเลงวัวเจ้าถิ่นแถบ ๆ อำเภอเมือง มีความสัมพันธ์กันมากกว่าการดูแลช่วยเหลือกันฉันเพื่อน แต่หมายถึงการอุปถัมภ์กัน เป็นทีมเดียวกันในเชิงการพนันด้วย เงินเดิมพันวัวแต่ละคู่ เป็นความรับผิดชอบของเจ้าของวัวก็จริง แต่โดยส่วนใหญ่เงินจำนวน ๘ หมื่นหรือ ๒ แสนไม่ได้เป็นของคนคนเดียวหรือสองคนเท่านั้น แต่เป็นของหุ้นส่วนหลาย ๆ คนในหมู่บ้าน ฝากมาลุ้นวัวชนที่ตนเองชื่นชอบ คนที่ไม่ได้มาก็ฝากมาเล่นด้วยความไว้เนื้อเชื่อใจกัน เรียกให้เก๋ว่าเป็นผลึกของความสัมพันธ์ก็ได้
    เดิมพัน ๒ แสนของวัวนิลเพชรหัวใจสิงห์ จึงรวมเอาเงิน "ลุง" คนที่เคยเลี้ยงมันด้วย นอกจากแกติดตามมาดูแลไม่ห่างแล้ว ยังมาเอาเดิมพันด้วยเช่นกัน ซึ่งเจ้าของคนใหม่บอกว่าต้องถ้อยทีถ้อยอาศัยกัน "เป็นน้ำใจ พึ่งพากัน วันหน้าวัวเขาชนเรา อาจต้องพึ่งพาอาศัยเขาบ้าง"      บรรยากาศการพนันขันต่อ ดูท่าว่าจะไปกันได้กลมกลืน กับกลิ่นอายความเชื่อ ไสยศาสตร์ในหมู่นักเลงวัว
    ก่อนมหกรรมชนวัวเดือนสิบจะเริ่มหนึ่งวัน ต้นยางใหญ่หลังสนามยวนแหล ยังมีผ้าแดงเก่า ๆ ผืนเดียว พอวันรุ่งขึ้นปรากฏว่าผ้าสีพันเต็มไปหมด ในค่ำคืนก่อนจะทำการชน เจ้าของบางคนนิยมบนบานสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ที่นับถือสืบทอดกันมา ทั้งจากภูมิลำเนาเดิม และในบริเวณสนาม วัวใหม่ที่ลงชนในบ่อนครั้งแรก ก็จะมีหมอทำพิธีปลุกเสกให้ในคืนก่อนจะลงสนาม ซึ่งเป็นพิธีที่ปิดลับ ไม่อนุญาตให้คนภายนอกเข้าไปยุ่งเกี่ยวเด็ดขาด
    ชาวบ้านบางคนห้ามพระภิกษุ เข้ามาในบริเวณโรงวัว เพราะเชื่อว่าจะทำให้วัวของตนใจบุญ มีใจสงสารไม่ประหัตประหารคู่ต่อสู้เพื่อชัยชนะ บางคนไม่ยอมให้คนแปลกหน้าถ่ายรูปวัว กลัวเอาไปสักเลขลงยันต์ให้แพ้ และด้วยชื่อของมัน "ปลาไหล" ซึ่งโดยธรรมชาติไม่ได้มีชื่อเสียงด้านการต่อสู้เลย แต่ก็ถูกเอาเลือดผสมข้าวสุก นำไปพอกที่ปลายเขาวัว เพราะเชื่อว่าจะช่วยให้วัวของตน ทิ่มแทงคู่ต่อสู้อย่างได้ผลจนเลือดไหล       ใกล้วันชน ทีมงานของ "ไอ้นิล" ช่วยกันลงขมิ้นบริเวณหัว หนอก และลำตัวส่วนต้น ๆ ทุกเย็น นัยว่าเพื่อให้ทนทานต่อคมเขาคู่ต่อสู้ เขาทั้งสองข้างก็อาบด้วยน้ำผึ้งผสมยาดำ จนมันวาวให้ทนทานเช่นกัน จนวันสุกดิบก่อนทำการชนในวันรุ่งขึ้น ไอ้นิลรวมทั้งโคถึกทุกตัว จะถูกลับปลายเขาแต่งให้แหลมด้วยกระจก ขัดกระดาษทราย แล้วปกปิดยอดไว้อย่างดีด้วยพลาสติกล็อกเขา
    นับจากนาทีนี้ บริเวณภายในคอก จะกลายเป็นเขตปลอดบุคคลภายนอกโดยเด็ดขาด เขาพูดเสียงเรียบและห้วนว่า "วันนี้วันสำคัญ วัวอาบน้ำแล้วจะไม่ให้ใครเข้าในโรง"

 

ทำคำ

 

ทำคำ

    สองสัปดาห์ก่อนถึงวันเปรียบวัว กลุ่มเจ้าของวัวบางรายจะตรากวัว ด้วยการให้วัวตากแดดตลอดวัน ควบคุมปริมาณน้ำและหญ้าให้วัวอิดโรย ไม่แสดงอาการคึกสู้ บางครั้งยังปล่อยให้ละเลงโคลนตมจนเลอะเทอะไปทั้งตัว ทั้งนี้เพื่อพรางตาฝ่ายตรงข้ามว่าวัวผอม ตัวเล็ก ดูแล้วไม่น่ากลัว ทำให้โอกาสติดคู่ได้ง่าย
    การเปรียบหาคู่ชน โดยทั่วไปจะนำวัวเข้าเทียบเคียงกัน เพื่อให้ทีมงานและหุ้นส่วน ร่วมกันดูและตัดสินใจว่าจะติดคู่กับตัวใด -- ดูขนาดตัวใกล้เคียงกัน, อายุจริง - อายุในการชน ว่ามีประสบการณ์ผ่านศึกมาโชกโชนเพียงใด, ลักษณะของเขาที่เหมือน ๆ กัน เพื่อไม่เกิดการได้เปรียบเสียเปรียบกัน แต่กฎเกณฑ์นี้ไม่ได้ตายตัวเสมอ นักเลงบางคนดูทางชนด้วย พอเห็นวัวของเขาเหมาะกับทางชนฝ่ายโน้น ก็ตกลงทันที ตัวจะเสียเปรียบนิดหน่อยก็ไม่เป็นไร วัวตัวเก่งชนชนะติด ๆ กันหลายครั้ง มักต่อน้ำหนักให้คู่ต่อสู้ พอได้คู่ชนแล้วก็ตกลงวงเงินเดิมพันกัน เดิมพันมาตรฐานจะอยู่ที่ ๒๐,๐๐๐-๑ ล้านบาท โดยนายสนาม ผู้จัดการสนามเป็นคนคอยเชื่อมประสานให้เกิดการลงตัวทั้งสองฝ่าย
    วัวยืนเทียบกันท่ามกลางบรรยากาศการซุบซิบของเจ้าของ ในเชิงหารือกับคนยืนข้างเคียง เสียงพูดค่อย ๆ หลุดออกมาเป็นระยะ ๆ --
    "กูว่าเอาได้นี่วะ"
    "เสียสั้นสักหิดแต่ได้ยอด"
    "เสียบางสักหิดแต่ได้ยาว"

      ซึ่งในบรรดาผู้รายล้อมอยู่นั้น ฝ่ายจัดการของสนามก็ต้องการรวบรัดให้ได้คู่วัวเร็วที่สุดและมากที่สุดในหนึ่งวันเปรียบ โดยเฉพาะคู่วัวที่มีชื่อเสียง เป็นที่รู้กันว่าถ้าตกลงชนกันได้แล้ว ก็จะพนันกันด้วยเงินเดิมพันก้อนใหญ่ เงินเดิมพันก้อนใหญ่ จะเป็นแรงจูงใจให้คนเข้ามาดูสร้างรายได้ ให้ทางสนามอย่างงาม จึงอยากให้ทุกอย่างลงตัวโดยเร็วที่สุด
    ฝ่ายนักเลงวัวชนซึ่งพาวัวตัวเองตระเวนไปตามบ่อนต่าง ๆ ทั่ว รู้จักทางชนของวัว ว่าวัวตัวไหนชนอย่างไร ใจแค่ไหน และคุ้นชินกับเกมที่เต็มไปด้วยเล่ห์เพทุบาย  ชิงความได้เปรียบกันและกัน  แต่ทางด้านเจ้าของวัวหน้าใหม่ อาจตกเป็นเหยื่อของคนเลี้ยงวัวของสนาม ที่ได้จัดหาวัวตัวเด็ด ให้คนซุ่มเลี้ยงเอาไว้ เข้ามาเชียร์ให้ตกลงชนโดยไม่รู้เท่าทัน
    พอเห็นว่าวัวของฝ่ายตนได้เปรียบ หรือเมื่อเห็นว่าอีกฝ่ายเริ่มลังเล แบ่งรับแบ่งสู้ ก็จะมีคนเข้าไปเชียร์ ด้วยการขันอาสาเป็นผู้รับรองในบางเรื่อง ที่เจ้าของวัวไม่แน่ใจ พูดด้วยวาจาท้าทาย ยุยงส่งเสริม เช่น
    "ถ้าไม่เอา (ตกลงชน) กับตัวนี้ กูให้จูงกันเชือกขาดก็ไม่ได้ชน"
    "เอาตะ...กูถือ เดิมพันกัน"
    "ของหมัน (ของเขา) ไม่ใช่ดีไหรนิ ไม่เอากับตัวนี้ก็เภาแหละหมึง" (เภา= ไก่เภาที่รูปร่างใหญ่แต่ไม่สู้เพื่อน)
    อาจบางที ขนบนิยมของท้องถิ่นนั่นเองบอกเขาว่าถ้าเพื่อนท้าแล้วต้องสู้ ยอมไม่ได้ คำว่า วัวลด นอกจากหมายถึงวัวประเภท "ดังกล่าว" แล้ว ในภาษาของชาวนาในลุ่มน้ำนี้ใช้เรียกผู้ชายที่ (ใจ) ไม่สู้ด้วย ซึ่งไม่มีใครอยากเป็น       สิ่งสำคัญที่สุดของการตกลงทำการชน นายสนามจะเรียกทั้งสองฝ่ายมาทำสัญญา เรียกว่า ทำคำ สำหรับนักเลงวัวแล้ว การทำคำมีผลบังคับใช้กับคู่สัญญา มากกว่าการทำสัญญประเภทอื่น มันน่าจะกินความถึงการพูดคำไหนคำนั้นด้วย คู่สัญญารู้ดีว่าหากฝ่าฝืน หรือละเมิดสัญญาเมื่อใด นายสนามผู้เปี่ยมบารมี อาจจะนำมาตรการของศาลเตี้ยมาใช้ได้ทุกเมื่อ ทำให้ไม่เคยเกิดข้อขัดแย้ง จนถึงขึ้นโรงขึ้นศาลจากกรณีนี้แม้แต่ครั้งเดียว
    การให้ความสำคัญต่อการพูดคำไหนคำนั้น หรือสัญญาทางสังคม มากกว่าสัญญาลายลักษณ์อักษร ดูจะช่วยเสริมภาพนักเลงให้แก่คนในแวดวงวัวชน ในเมื่อ "นักเลง" หมายถึงความใจกว้าง เพื่อนฝูงมาก พูดคำไหนคำนั้น พฤติกรรมเหล่านี้ถือเป็นอุบายเชิงรุก เพื่อให้ได้มาซึ่งความเป็นผู้ยิ่งใหญ่ในวงการต่อไป
    ทำนองเดียวกับคำตอบว่า "ติดคู่ชนแล้ว" ต่อคนไถ่ถามที่ผ่านไปผ่านมา ดูสร้างความภาคภูมิใจให้แก่ทุกคน มิใช่ในระดับ "วัวมีคู่ชน" เฉย ๆ แต่หมายถึงการได้เสี่ยงสู้ และเป็นส่วนหนึ่งของสังคมนักเลงด้วย      วัวเองก็เหมือนรู้ ไอ้นิลเอาตีนหน้าทั้งสองสลับกันตะกุยทราย แสดงอากัปกิริยา จานดิน พ่นลมหายใจออกจากจมูกแรง ๆ เดินออกจากสนามวัวยวนแหลที่เปรียบวัว โดยไม่ต้องจูง แสดงว่ามันคึก เหมือนที่เคยทำฮึดฮัดกระตุกเชือก เวลาได้ยินเสียงวัวตัวอื่นชนในสนาม -- "นิลเพชรหัวใจสิงห์" ชนรอบพิเศษวันที่ ๓ ของงานบุญเดือนสิบกับวัวจากสุราษฎร์ฯ อำเภอบ้านส้อง เดิมพันข้างละ ๔ แสนบาท "โหนดนำโชค" เจอกับวัวจากอำเภอทุ่งใหญ่ ซึ่งเป็นค่ายที่รู้กันในแวดวงว่าซ้อมดี เดิมพันติดปลายเขา ๔ แสนเช่นกัน
    ด้วยเงินอุดหนุนค่าเดินทาง ค่าใช้จ่ายบางส่วนจากทางบ่อน ก่อนทำการชนหนึ่งเดือน ไอ้โหนดกับวัวอีกหกตัวจากอำเภอลานสะกา ย้ายเข้าค่ายพักวัวชั่วคราวด้านหน้าบ่อน เป็นทีมเดียวกัน คณะที่มาจากต่างตำบล ต่างจังหวัดก็พากันมาปักหลักอยู่รอบ ๆ บ่อนคึกคัก เพื่อให้วัวเรียนรู้ และคุ้นเคยกับสภาพแวดล้อมของสนามใหม่ สถานที่ใหม่ในด้านต่าง ๆ เช่น ดิน น้ำ อากาศ และหญ้า จะทำให้วัวไม่ตื่นตระหนก และชนได้นานเสมือนกับชนในถิ่นฐานตัวเอง
    เรื่องให้วัว "ลงที่" กับสภาพแวดล้อมเป็นเรื่องที่สำคัญ หลังจากเดินออกกำลังช่วงเย็น วัวชนต่างถิ่นมักจะถูกพาไปเล่นบ่อน หรือเดินภายในสนามแข่งขัน เพื่อให้คุ้นเคย และพักผ่อนคลายเครียด หลังจากที่มันอยู่ในแผนการฝึกปรือดูแลรักษามาตลอดวัน เจ้าวัวบางรายยอมถอนตัวจากการแข่งขัน เพียงเพราะเห็นว่าสถานที่นั้นหญ้าไม่ดี รู้สึกว่าสภาพแวดล้อมไม่น่าไว้วาง หรือวัวลงซ้อมคู่แล้วไม่ยอมชน ยอมเสียมัดจำตามอัตราบ่อน ๓๐ เปอร์เซ็นต์จากเงินเดิมพันโดยที่เขาไม่รู้สึกเสียหน้าแต่อย่างใด "ดีกว่ายอมเสียเงินแสน หรือเสียวัว"

สังเวียนกลางทุ่ง

สังเวียนกลางทุ่ง

    ตอน ลุงดำซื้อไอ้โหนดมา มันอายุราวหกเดือน เงิน ๖,๐๐๐ กว่าบาทก็เหมาะสมดีกับวัวพันธุ์พื้นเมือง ที่ใช้งานในไร่นาทั่วไปวัยขนาดนี้ ส่วนมากคนซื้อไม่รู้หรอกว่า ลูกวัวที่ได้มา มีเชื้อพันธุ์วัวชนเก่งกาจผสมอยู่บ้างหรือเปล่า เพราะถ้าเป็นลูกวัวสายพันธุ์ดีนั้น ซื้อขายกันในราคาสูงเกิน ๑ หมื่นบาท
    แต่แกเห็นว่ามันมีรูปลักษณ์ดีตามคตินิยม (เท่าที่เห็นได้ในขณะนั้น)
    วัวทั่วไปพออายุ ๓-๔ ปีก็เริ่มถึก และเริ่มชิงความเป็นจ่าฝูง โดยการประลองกำลังชั้นเชิงในการต่อสู้ และน้ำใจอดทน เจ้าของฝูงจะคัดเลือกตัวชนะไว้เป็นพ่อพันธุ์ ตัวที่แพ้ก็ทุบลูกอัณฑะตอนเสีย ไม่ให้ขยายพันธุ์เสีย เรียกกันว่า "วัวลด" แต่สำหรับคนเลี้ยงระดับชาวบ้าน มีวัวแค่วัวสองตัว ถ้าชนเก่งก็ถือว่าโชคดีเหมือนถูกหวย ถ้าไม่สู้เพื่อนก็เลี้ยงเป็นวัวเนื้อโดยปริยาย ไอ้โหนดโตเป็นหนุ่มก็เริ่มส่อแววว่า มีอุปนิสัยส่อไปในเชิงชอบต่อสู้ เช่น ซุกซน ปราดเปรียว ชอบชนกับวัวอื่น ๆ ในทุ่ง ไม่กลัวแม้เผชิญหน้ากับตัวใหญ่กว่า ประสาที่เรียกว่า วัวด้น - แบบเดียวกับมฤตยูดำ ไมค์ ไทสัน นักมวยเฮฟวีเวต
    จึงเริ่มซ้อมชนกลางทุ่งนาเพื่อดูทางชน หรือชั้นเชิงของมันว่าจะอยู่ในระดับไหน ที่สำคัญมากคือดูใจแห่งความเป็นนักสู้ว่าชนได้นานเพียงใด หากวัวชนได้เพียง ๕ นาที หรือเพลี่ยงพล้ำเพียงเล็กน้อย แล้วหันหลังหนีก็ใช้ไม่ได้ เหมาะจะเลี้ยงเป็นวัวเนื้อมากกว่า การชนแบบนี้จะต้องพันเขาด้วยพลาสเตอร์ เพื่อแสดงเจตนาบริสุทธิ์ว่า ไม่ได้เล่นพนัน และมักชนกับวัวรุ่นราวคราวเดียวกัน ที่ไม่เคยผ่านสังเวียนจริงมาก่อน 

       ปัจจุบันวัวที่ชาวบ้านซื้อมาเลี้ยงราคา ๑ หมื่นบาท พอเอามาซ้อมชนจะจะเพียงครั้งสองครั้ง อาจขายให้เถ้าแก่ได้ทันที

๔-๕ หมื่นบาท ทว่าหลายคนก็ปฏิเสธไม่ยอมขาย ลึก ๆ ทุกคนก็หวังจะให้วัวโตขึ้นมา กลายเป็นตำนานวัวชนอย่างโคโพเงิน โคแดงไพรวัลย์ โคขาวรุ่งเพชรทั้งนั้น โคโพเงินเป็นวีรบุรุษของครอบครัวกาฬคลอด และชาวบางบูชา อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช หลังจากตายไปแล้ว คนในครอบครัวยังให้ความรักความผูกพันประหนึ่งยังมีชีวิตอยู่ จึงได้สตัฟฟ์ไว้บูชาและจัดที่อยู่อันควรให้
    เจ้าโหนดเองก็มีคนเลียบเคียงขอซื้อมากมาย แต่เมื่อมันชนชนะสังเวียนกลางทุ่งครั้งหลังสุด ลุงดำและพรรคพวก ก็รู้ว่ามันจะเป็นวัวมีระดับในอนาคต ได้ใช้ชีวิตท่องไปตามสังเวียน เพื่อล่าเดิมพันวงเงินล้าน
    ความจริงเกี่ยวกับชีวิตวัวชนข้อหนึ่งจากปากนักเลงคือ การเป็นวัวชน เท่ากับยืดเวลาการตายของมันออกไป นานกว่าปรกติ วัวดี สุขภาพสมบูรณ์จะสามารถชนจนถึงอายุ ๑๒-๑๕ ปี พวกนี้มักจะอยู่ได้จนสิ้นอายุขัยในแปลงหญ้า ขณะที่วัวไม่ได้เป็นวัวชน อายุได้เพียง ๓-๔ ปีก็ถูกส่งขายเขียงเนื้อ
.................................................      "โคนิลเพชรหัวใจสิงห์" ดาวรุ่งอายุ ๗ ปีของบ่อนยวนแหล มีประวัติต่างจากไอ้โหนด มันเป็นผลผลิตจากสายพันธุ์ของวัวชนชั้นดี สายพันธุ์ดีหมายถึง gene วัวชนชั้นเลิศจากทางสายแม่ (พ่อของแม่เป็นวัวชน หรือพี่น้องตัวผู้ของแม่เป็นวัวชนระดับแชมป์เปี้ยน) ยิ่งถ้าผสมกับสายพ่อที่เป็นวัวชนระดับขุนพล ลูกที่ได้ย่อมมีพันธุ์ประวัติดี เข้าทำนอง "เชื้อมักไม่ทิ้งแถว"
    เจ้านิลมีองค์ประกอบสำคัญซึ่งเป็นที่นิยมอีกข้อหนึ่ง คือโครงสร้างของร่างกายที่แข็งแรง -- คร่อมอกใหญ่ บั้นท้ายเล็กเรียวลาดลงคล้ายสิงโต วัวคร่อมอกใหญ่ได้เปรียบเพราะ ยามเข้าต่อหัว วัวจะทุ่มน้ำหนักไปข้างหน้าทั้งหมด ฝ่ายที่มีหน้าตัดของกล้ามเนื้อมาก หรือมีมวลมากย่อมได้เปรียบ จะสามารถกดดันคู่ต่อสู้ ให้เสียการทรงตัวได้ง่าย ขณะเดียวกันก็ต้านแรงปะทะจากคู่ต่อสู้ได้ดี
    ทุกวันนี้เวลาจะซื้อวัวชน คนมีแนวโน้มที่จะเลือกวัวสายพันธุ์ดี (แม้ราคาแพงกว่าสองสามเท่า) มากกว่าจะเลือกว่าขวัญอยู่ตรงหนอก หรืออยู่กลางหลังตามภูมิความรู้ที่สั่งสมมา กระแสคิดที่แปรเปลี่ยน นอกจากแสดงว่าคนอาศัยหลักวิทยาศาสตร์ ในการคัดเลือกมากขึ้นแล้ว จะเป็นไปได้ไหมว่า มันยังสะท้อนถึงลักษณะนิสัย เกี่ยวกับความต้องการเอาชนะ ที่เข้มข้นขึ้นของคนกลุ่มนี้ด้วย      วัวทั้งสองแสดงชั้นเชิงเข้าตานักเลงวัว และได้รับการขุนอย่างจริงจัง ฟิตตัว ออกกำลังแข็งแกร่ง...กล้ามคอขึ้นแน่นปึ้ก
    หลังจากชนบ่อนชนะเพียงสองครั้ง มันก็ถูกซื้อมาอยู่กับเถ้าแก่ของบ่อนยวนแหล ด้วยราคา ๔ หมื่นบาท ตอนนี้ราคาของมันสูงจน "ไม่มีราคา" "ซื้อสิบกว่าเราก็ไม่ขาย" ครูจุ๋ม เจ้าของใหม่บอก "มันไม่ได้มีไว้ขาย" -- "สิบ" ของเขาภาษานักเลงวัวนักพนันหมายถึง ๑ แสนบาท
    ความที่ "เนื้อเลี้ยง" -กำลังบำรุงดี ทำให้ไอ้นิลได้รับการวาง (ซ้อมชน) ทุก ๑๕-๒๐ วัน มีคนเลี้ยงประจำสองคน ไม่นับคนตัดหญ้า อีกทั้งลุงเจ้าของคนเดิม ที่หมั่นมาดูแลเสมือนเป็นพี่เลี้ยงให้อีกคน
    ในรอบหนึ่งวัน ทั้งเช้าและเย็นไม่ว่าสภาวะอากาศจะอย่างไร คนเลี้ยงจะพาวัวเดินออกกำลังตามถนนดิน หรือชายหาด ระยะทางใกล ้- ไกลตามแต่ต้องการ เดินวัวรอบเช้ากลับมา จะต้องอาบน้ำขัดสีฉวีวรรณให้วัว ยิ่งใกล้วันแข่ง จะมีการเพิ่มรอบอาบ พร้อมด้วยการนวดเฟ้นให้วัวสดชื่นกระปรี้กระเปร่า หญ้าที่วัวชนกินต้องเป็นหญ้าตัดสด ๆ เท่านั้น ไม่ปล่อยให้วัวเดินแทะเล็มหญ้ากินเอง ในระยะหลังเริ่มมีการเลือกชนิดของหญ้าด้วยว่า ต้องเป็นหญ้าหราดกับหญ้าหวายข้อ ที่มีไขมันน้อยเท่านั้น วัวจึงได้รับธาตุอาหารที่เหมาะสม บางคนพอวัวติดคู่ชนแล้ว จะไม่ตัดหญ้าซ้ำที่เดิม เพราะกลัวถูกวางยา
    วัวกินหญ้าไปพร้อม ๆ กับ "ตรากแดด" แม้เมื่อกินหญ้าอิ่มแล้ว ก็ยังคงถูกปล่อยไว้ที่เสาหลักกลางแจ้ง ท่ามกลางแสงแดดที่แผดจ้าต่อไป เพื่อลดไขมัน และสร้างความเคยชินต่อภาวะตรากตรำ จะทำให้ไม่เหนื่อยง่ายเมื่อทำการชนจริง      สำหรับคนเลี้ยงวัวระดับชาวบ้าน กิจกรรมการประคบประหงม ต้องใช้แรงงานอย่างน้อยสองคน ไม่พ่อกับแม่ก็พ่อกับลูกชาย ต้องใช้ทั้งเวลา และความวิริยะอุตสาหะ ชาวบ้านจึงเลี้ยงวัวชนได้ไม่มากกว่าคราวละหนึ่งตัว หากมีภาระต้องดูแลลูก หาเงินส่งลูกก็เลี้ยงไม่ได้
    ฝ่ายคนที่รับจ้างเถ้าแก่เลี้ยงวัวก็ใช่ว่าเขาจะมีความผูกพันธ์ มุ่งมั่นในชัยชนะ ถึงขั้นทุ่มเทชีวิตให้แก่วัวชนน้อยกว่ากรณีที่เป็นเจ้าของเลี้ยงเอง เพราะความจริงคือ พวกเขาจะต้องกินนอนอยู่กับวัว เกือบตลอดเวลาอยู่แล้ว หรือถ้าจะพูดให้ถูก วัวชนตัวนั้นเป็นของพวกเขานั่นเอง โดยที่มีเถ้าแก่ (ซึ่งทำธุรกิจอย่างอื่นเป็นหลัก) ซื้อมาให้เลี้ยง
    คำว่า เลี้ยงวัว ของบรรดาเถ้าแก่ นายหัว จึงหมายถึงเขาจะต้องเลี้ยงคนเลี้ยงวัว เลี้ยงครอบครัวของคนเหล่านั้นให้อยู่ดีกินดี ถ้าครอบครัวคนเลี้ยงวัวมีปัญหา เถ้าแก่จะต้องมาดูแลด้วย มิฉะนั้นวัวจะมีปัญหาไปด้วย เหมือนที่มีคนสรุปว่า "ถ้าเขากินไม่อิ่ม ต้องมีปัญหาอย่างหนึ่งอย่างใดต่อวัวอย่างแน่นอน"
    เพราะสภาพแวดล้อมในสังคมชนวัวสอนให้รู้ว่า วัวชนนั้นต้องอยู่ในสถานะหุ้นส่วนของชีวิต ถ้าเลี้ยงแบบทีเล่นทีจริง ทำแบบขอไปทีก็จะไม่มีทางกำชัยชนะได้เลย
    เมื่อตัดสินใจได้ว่าวัวและตัวเองพร้อมที่จะติดคู่ชนแล้ว เจ้าของก็จะเอาวัวไปเปรียบที่บ่อน ตามวันเวลานัดหมาย หรือถ้าเป็นวัวมีชื่อชั้น ก็อาจตกลงติดคู่กันเองระหว่างเจ้าของวัว หรืออาจมีคนกลางเชื่อมประสานหาข้อตกลงโดยไม่ต้องไปที่สนาม
    การเปรียบวัวถือเป็นการประลองกำลังขั้นแรก ซึ่งอาจส่งผลถึงการแพ้ - ชนะกันได้